معماری تترا فود هال | جایی که سازه بتنی قدیمی با پوسته آجری جدید زنده میشو
«تترا فود هال» در اهواز؛ بازطراحی و بازسازی یک ساختمان تجاری با پوسته آجری منحنی
منتشر شده در مجله معماری 23Gane
در یکی از شلوغ ترین خیابانهای اهواز، ساختمانی تجاری که سالها با نمای سنگی تخت و بدون هویت میان برجهای آجری اطراف گم شده بود، با مداخلهای معماری به نقطهای شاخص در بافت تبدیل شده است. پروژه «تترا فود هال» تلاش میکند بدون قطع ارتباط با زمینه، زبان تازهای برای نمای تجاری در خیابان کیان آباد تعریف کند؛ زبانی که همزمان بافت آجری غالب را ادامه میدهد و خود را از آن متمایز میکند.
ساختمان سهطبقه با کاربری کافه، رستوران و شیرینیفروشی، روی سازه بتنی موجود بازطراحی شده است. شبکهی ستونها و تیرهای قبلی، بهعنوان چارچوب اصلی حفظ شده و دیوارهای آجری منحنی درون این شبکه قرار گرفتهاند. این دیوارها از پوسته شهر شروع میشوند، به سمت داخل کشیده میشوند و در لایههای مختلف، فضاهای نشستن، دیوارهای جداکننده و سطوح لمسشدنی را شکل میدهند.
رویکرد طراحی، فقط ساخت یک «نما» برای جلب مشتری نبوده است؛ هدف، خلق تجربهای کامل از لحظه مواجهه عابر با ساختمان در خیابان تا نشستن بر میز و لمس آجرهای تراشخورده و دیدن درخت نخل در فضای دو ارتفاعی داخلی بوده است. تترا فود هال با همین ترکیب، به الگویی برای نوسازی هوشمندانه ساختمانهای تجاری فرسوده در شهرهای ایران نزدیک میشود.
خلاصه اطلاعات پروژه
- موقعیت: اهواز، ایران
- کاربری: ساختمان تجاری
- معمار: OJAN Design Studio
- زیربنای پروژه: حدود ۶۰۰ مترمربع
- تعداد ترازها: دو طبقه بسته، یک تراس نیمهباز و بام بهصورت روفگاردن باز
- سال اتمام: ۲۰۲۲
- سازه : اسکلت بتنی
ویژگیهای کلیدی معماری
- استفاده مجدد از سازه بتنی موجود بهعنوان گرید اصلی نما
نمای سنگی قدیمی بهطور کامل حذف شده، اما شبکهی بتن مسلح قبلی حفظ شده است. این گرید، چارچوبی سخت و منظم برای قرارگیری دیوارهای آجری جدید ایجاد کرده و هزینه و زمان ساخت را نسبت به تخریب کامل کاهش داده است. در نما، قابهای بتنی خاکستری، پسزمینهای برای دیوارهای آجری منحنی شدهاند. - پوسته آجری منحنی بهعنوان ادامهی «بدنه شهری»
چون ساختمان بین دو بنای آجری قرار داشت، رنگ و جنس آجر جدید بهگونهای انتخاب شده که بین رنگ آجری همسایهها قرار بگیرد؛ نه تکرار کامل، نه تضاد شدید. دیوارهای آجری درون قابهای بتنی به شکل منحنی شکل گرفتهاند تا پوستهی سخت شهر را نرم کنند و عابران را به داخل هدایت کنند. - دیوارهای آجری با شعاع و عملکرد متفاوت
هر دیوار منحنی، شعاع و زاویهی مخصوص به خود را دارد و بر اساس کارکردش تعریف شده است؛ یک دیوار برای ورودی اصلی، برخی برای در آغوش گرفتن میزها و صندلیها، و برخی بهشکل تقریباً صاف برای جداسازی فضاها. این تنوع شعاعها، ریتمی پویا در نما و فضای داخلی ایجاد کرده است. - آجرهای تراشخورده و بافت لمسی برای فعال کردن حواس
بخشی از آجرها بهصورت دستی تراشخوردهاند تا سطحی ناصاف، پرنور و سایهدار بسازند. این بافت، کاربر را دعوت به لمس میکند و با تغییر نور روز و نورپردازی شب، عمق و بازی سایهروشن را افزایش میدهد؛ چیزی که با تولید ماشینی یکنواخت قابلتکرار نیست. - ترکیب گیاهان، نخل مرکزی و متریالهای خنثی در داخل
در فضای داخلی، از گلدانها، دیوار سبز، گلدانهای آویز و بهخصوص یک نخل بلند در مرکز فضای دو ارتفاعی استفاده شده است؛ عنصری که به اقلیم گرم و مرطوب اهواز اشاره دارد. کنار آجر، مصالحی مثل بتن، فلز تیره و چوب طبیعی در مبلمان و جزئیات به کار رفته تا تعادل مصالح سخت و نرم برقرار شود. - تعریف ترازهای بسته، نیمهباز و باز برای تجربه فضایی متنوع
پروژه دو طبقه بسته، یک تراس نیمهباز و یک بام کاملاً باز دارد. این توالی از فضاهای کاملاً داخلی تا فضای باز، در عین حفظ وحدت در طراحی، مجموعهای از سناریوهای مختلف حضور (از قرار روزمره تا دورهمی و رویداد) را برای کاربران فراهم کرده است.
توضیحات ساختار معماری و سازمان دهی فضاها
نقطه آغاز طراحی، وضعیتی بود که در آن یک ساختمان سهطبقه با نمای سنگی تخت و بدون ارزش معماری، بین دو ساختمان آجری بلند قرار گرفته بود. کارفرما میخواست نمای جدید، هم با بافت آجری خیابان هماهنگ باشد و هم بهعنوان نشانهای متفاوت عمل کند. برای رسیدن به این هدف، معماران تصمیم گرفتند سازه بتنی موجود را حفظ کنند و فقط پوسته را بازتعریف کنند.
در گام نخست، کل نمای سنگی برداشته شد و شبکهی ستون و تیرهای بتنی بهعنوان گرید اصلی باقی ماند. سپس، درون این شبکه، دیوارهای آجری منحنی طراحی شد که مانند پوستهای نرم، درون قابهای سخت بتنی قرار میگیرد. این دیوارها در بعضی نقاط از مرز نما عبور کرده، به داخل نفوذ میکنند و فضای ورودی و نشیمن را شکل میدهند؛ انگار که بدنهی شهر، خود را به درون دکوراسیون داخلی امتداد داده است.
هر دیوار منحنی بر اساس نقش خود طراحی شده است. دیوار ورودی با انحنایی بازتر، عابران را به درون دعوت میکند. دیوارهای دیگر، فضاهای نشستن را در بر میگیرند و حریم نسبی برای میزها و صندلیها ایجاد میکنند. در برخی نقاط، دیوارها تقریباً صاف میشوند تا فضاهایی برای جداسازی عملکردی یا نصب تجهیزات شکل بگیرد. نتیجه، ریتمی از «دیوارهای در حال رقص» است که هم در نما و هم در داخل دیده میشود.
در سطح مصالح، آجرها نقش اصلی را بهعهده دارند. بخشی از آنها به شکل دستی تراشخوردهاند تا سطحی زبر، روشن و سایهدار بسازند. این سطح، نور را به شکل ناهمگن بازتاب میدهد و مخاطب را تشویق به لمس میکند. درون فضا، این آجرها در کنار بتن، فلز مشکی و چوب قرار گرفتهاند؛ ترکیبی که بهویژه در حضور نور مصنوعی، تعادل بصری و گرمای لازم برای یک فضای غذا و نوشیدنی را فراهم میکند.
سازماندهی عملکردی در سه تراز انجام شده است: دو طبقه بسته داخلی با ارتفاعهای مختلف، یک تراس نیمهباز و در نهایت روفگاردن. فضای داخلی اصلی در تراز همکف، دو ارتفاعی طراحی شده و درخت نخل در مرکز این فضای بلند، محور بصری و نمادین پروژه است؛ اشارهای مستقیم به اقلیم و هویت جنوبی. پلکانها و بالکنهای داخلی، دیدهای مختلفی به این فضای مرکزی و خیابان ایجاد میکنند.
در امتداد این فضا، دیوار سبز و گلدانهای آویز بهعنوان لایهای نرم در مقابل مصالح سخت عمل میکنند. حضور گیاهان در ترازهای مختلف، ارتباط بصری بین طبقات را تقویت میکند و به جذابیت دید درونی و بیرونی میافزاید. در تراس و بام، زبان مصالح ساده و همخانوادهی داخل ادامه پیدا کرده تا ارتباط فضاهای بسته و باز حفظ شود.
در مجموع، ساختار معماری تترا فود هال، ترکیبی از گرید بتنی موجود، دیوارهای آجری منحنی و فضاهای دو ارتفاعی سبز است که با کمترین دخالت در سازه، بیشترین تغییر را در تجربه فضایی ساختمان ایجاد کرده است.
بیوگرافی کوتاه OJAN Design Studio
دفتر OJAN Design Studio یک استودیوی معماری و طراحی ایرانی است که در زمینهی پروژههای معماری، طراحی داخلی و فضاهای تجاری فعالیت میکند. رویکرد این دفتر، ترکیب توجه به زمینه شهری و اقلیمی با طراحی جزئیات و فضاهای قابل لمس برای کاربر است؛ رویکردی که در پروژههایی مانند «تترا فود هال» بهخوبی دیده میشود.
در کارهای این استودیو، استفاده خلاقانه از مصالح بومی مثل آجر، ترکیب سازهی موجود با پوستهی جدید و تأکید بر تجربهی حسی (نور، بافت، گیاهان و مقیاس انسانی) جایگاه مهمی دارد. تترا فود هال نمونهای است که نشان میدهد چگونه میتوان یک ساختمان فرسوده را با کنترل هوشمندانه زبان متریالی و فضایی، به نقطهی شاخصی در شهر تبدیل کرد.
پلتفرم ۲۳گانه | موتور جستجوی هوشمند مقررات ملی ساختمان
مجله معماری ۲۳گانه بهعنوان یک پلتفرم تخصصی معماری، پروژههای شاخص ایران و جهان را با تمرکز بر روند طراحی، مواجهه با بستر و جزئیات اجرایی بررسی میکند. در این مجله، ساختمانهایی مثل «تترا فود هال» صرفاً به عنوان نمایی جذاب معرفی نمیشوند؛ بلکه بهعنوان نمونهای از نوسازی هدفمند، بازخوانی نماهای تجاری و استفاده خلاقانه از مصالح بومی تحلیل میشوند.
جمعبندی؛ نکات تترا فود هال برای معماران
تترا فود هال نشان میدهد که نوسازی یک ساختمان تجاری قدیمی، الزاماً به تخریب کامل و ساخت از نو وابسته نیست. حفظ سازهی بتنی، تعریف گرید بهعنوان چارچوب، و افزودن دیوارهای آجری منحنی و فضاهای سبز، نمونهای از مداخلهی حداقلی در اسکلت و حداکثری در تجربهی فضایی است.
برای معماران و دانشجویان، این پروژه یادآور این نکته است که میتوان با استفاده از مصالح آشنا، بافت شهری را ادامه داد و در عین حال با فرم، بافت و نور، هویتی تازه خلق کرد. امتداد بدنهی شهر به داخل، حضور نخل و گیاهان، و تنوع ترازهای بسته و باز، این پروژه را به مرجعی قابلالهام برای بازطراحی نما و فضای داخلی ساختمانهای تجاری در خیابانهای پرتردد تبدیل میکند.
سوالات متداول درباره «تترا فود هال»
در پروژه تترا فود هال چه بخشهایی از ساختمان موجود حفظ و چه بخشهایی بازطراحی شده است؟
در این پروژه، سازه بتنی موجود شامل شبکهی ستونها و تیرها حفظ شده و فقط پوستهی نما و طراحی داخلی بهطور کامل تغییر کرده است. نمای سنگی قدیمی برداشته شده و دیوارهای آجری منحنی درون قابهای بتنی جدید شکل گرفتهاند؛ در داخل هم پلان و دکور بر اساس ایدهی فود هال بازتعریف شده است.
چرا برای نما و داخل از آجر و بهخصوص آجرهای تراشخورده استفاده شده است؟
آجر بهعنوان متریالی آشنا در بافت خیابان و ساختمانهای مجاور انتخاب شده تا پیوستگی شهری حفظ شود. تراشخوردن بخشی از آجرها بهصورت دستی، بافتی زنده و لمسی ایجاد کرده که بازی نور و سایه را تقویت میکند و کیفیتی هنری به نما و داخل میدهد؛ کیفیتی که با تولید صنعتی یکنواخت قابلدسترسی نیست.
دیوارهای منحنی در این پروژه چه نقشی در سازماندهی فضا دارند؟
دیوارهای منحنی از پوستهی شهر شروع میشوند و در داخل، فضاهای نشستن، ورودی و جداسازی عملکردی را تعریف میکنند. انحناها، فضا را نرمتر و دعوتکنندهتر میکنند، حریم نسبی برای میزها ایجاد میکنند و در عین حال، زبان واحدی میان نما و فضای داخلی به وجود میآورند.
چگونه در تترا فود هال بین فضاهای بسته، نیمهباز و باز تعادل ایجاد شده است؟
دو طبقهی بسته داخلی، تراس نیمهباز و روفگاردن باز، زنجیرهای از فضاهایی را میسازند که از کنترل کامل اقلیم تا تجربهی مستقیم فضای باز را پوشش میدهند. در همه این ترازها، زبان مشترک مصالح و حضور گیاهان حفظ شده تا کاربران، در هر سطحی همچنان خود را در یک فضای واحد و پیوسته احساس کنند.
