ظرفیت اشتغال مهندسین ناظر (پایه ۳، ۲، ۱ و ارشد) و گروهبندی ساختمانها (الف، ب، ج، د)
ظرفیت و صلاحیت در نظارت ساختمان
یکی از ارکان اصلی اجرای صحیح و ایمن پروژههای ساختمانی، نظارت توسط مهندسین دارای صلاحیت حرفهای است. مقررات ملی ساختمان و سازمان نظام مهندسی ساختمان، برای اطمینان از کیفیت نظارت و جلوگیری از پذیرش کار بیش از توان، محدودیتهایی را تحت عنوان "ظرفیت اشتغال" برای مهندسین ناظر تعیین کردهاند. همچنین، ساختمانها بر اساس پیچیدگی، طبقات و زیربنا به گروههای مختلفی تقسیم میشوند که تعیین کننده نوع خدمات مهندسی مورد نیاز و صلاحیت ناظر است.
در این مطلب به تشریح کامل این دو موضوع کلیدی میپردازد: حداکثر ظرفیت اشتغال مهندسان ناظر و گروهبندی ساختمانها طبق مبحث دوم مقررات ملی ساختمان و قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان.
۱. حداکثر ظرفیت اشتغال مهندسین ناظر (سهمیه نظارت)
ظرفیت اشتغال، حداکثر میزان زیربنایی است که یک مهندس ناظر در هر "برش زمانی" یا "دوره کاری" میتواند مسئولیت نظارت بر آن را بر عهده بگیرد. این ظرفیت مستقیماً به پایه پروانه اشتغال مهندس (پایه ۳، ۲، ۱ و ارشد) بستگی دارد.
الف. ظرفیت اشتغال نظارت (رشتههای اصلی: عمران، معماری، تأسیسات)
حداکثر ظرفیت اشتغال به کار نظارت در هر برش زمانی (تا زمان ارائه گزارش اتمام کار و نازککاری) بر اساس پایه پروانه اشتغال به شرح زیر است:
حداکثر ظرفیت اشتغال ناظران بر اساس پایه پروانه:
- مهندس پایه ۳: حداکثر ۸,۰۰۰ متر مربع و ۱۰ پروژه .
- مهندس پایه ۲: حداکثر ۱۲,۰۰۰ متر مربع و ۱۰ پروژه .
- مهندس پایه ۱: حداکثر ۱۶,۰۰۰ متر مربع و ۱۰ پروژه .
- مهندس پایه ارشد: حداکثر ۲۰,۰۰۰ متر مربع و ۱۰ پروژه .
ب. نحوه محاسبه و تکرار سهمیه
- برش زمانی: سهمیه نظارت، سالیانه محاسبه میشود، اما تا زمانی که مهندس، گزارش پایان کار یا اتمام مرحله نازککاری پروژه را ارائه ندهد، آن پروژه جزو ظرفیت و سهمیه او محسوب میشود.
- فعالیت همزمان اجرا: در صورت فعالیت همزمان در صلاحیت اجرا، مهندسین ناظر موظفند درصد یا بخشی از ظرفیت نظارت خود را به صلاحیت اجرا اختصاص دهند و ظرفیت نظارت آنها کاهش مییابد.
۲. گروهبندی ساختمانها برای تعیین حدود صلاحیت و نظارت
ساختمانها بر اساس عوامل اصلی مؤثر در پیچیدگی و حجم کار (زیربنا و طبقات)، طبق مبحث دوم مقررات ملی ساختمان (نظامات اداری) به چهار گروه اصلی تقسیمبندی شدهاند: الف، ب، ج و د.
گروهبندی ساختمانها بر اساس ویژگیهای اصلی و صلاحیت مورد نیاز:
- گروه "الف":
- ویژگیها: حداکثر ۲ طبقه روی شالوده و حداکثر ۶۰۰ متر مربع زیربنا.
- صلاحیت مورد نیاز: عموماً شامل کاردانهای فنی و معماران تجربی (با محدودیت).
- گروه "ب":
- ویژگیها: حداکثر ۵ طبقه روی شالوده و حداکثر ۲,۰۰۰ متر مربع زیربنا.
- صلاحیت مورد نیاز: مهندس دارای پروانه اشتغال پایه ۳ به بالا.
- گروه "ج":
- ویژگیها: حداکثر ۱۰ طبقه روی شالوده و حداکثر ۵,۰۰۰ متر مربع زیربنا.
- صلاحیت مورد نیاز: مهندس دارای پروانه اشتغال پایه ۲ به بالا.
- گروه "د":
- ویژگیها: بیش از ۱۰ طبقه روی شالوده یا بیش از ۵,۰۰۰ متر مربع زیربنا.
- صلاحیت مورد نیاز: مهندس دارای پروانه اشتغال پایه ۱ یا ارشد.
۳. مسئولیتها و اهمیت رعایت حدود صلاحیت
رعایت حداکثر ظرفیت اشتغال و گروه بندی ساختمانها، نه تنها یک الزام قانونی است، بلکه تضمین کننده کیفیت خدمات مهندسی نیز میباشد:
- تمرکز ناظر: محدودیت ظرفیت، به مهندس ناظر اجازه میدهد تا بر تعداد محدودی از پروژهها تمرکز کافی داشته باشد.
- کنترل ارجاع کار: سازمان نظام مهندسی و شهرداریها، موظف به کنترل و ارجاع کار بر اساس ظرفیت و صلاحیت مهندس هستند (ماده ۱۳ قانون نظام مهندسی).
- ایمنی سازه: گروهبندی ساختمانها (مانند گروهبندی بر اساس اهمیت و خطرپذیری)، تعیین میکند که ساختمانهای پیچیده و پرخطر، توسط متخصصترین مهندسان نظارت شوند.
۴. جمعبندی نهایی
ظرفیت اشتغال مهندسان ناظر یک پارامتر متراکم است که بر اساس مترمربع زیربنا تعیین میشود و مستقیماً با پایه پروانه اشتغال (۳، ۲، ۱، ارشد) افزایش مییابد. در کنار این، گروهبندی ساختمانها (الف، ب، ج، د) بر اساس متراژ و تعداد طبقات، تعیین میکند که هر مهندس با چه پایهای میتواند مسئولیت نظارت بر یک پروژه خاص را بپذیرد.
آشنایی با این قوانین برای کلیه مهندسان، کارفرمایان، و مراجع صدور پروانه ساختمان ضروری است تا اجرای قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان به نحو احسن صورت پذیرد.
