معماری مجموعه مسکونی «کازا لگاتو» در توکیو؛ آپارتمان های مازونت با لایهی حائل چندگانه
مجموعه مسکونی «کازا لگاتو» (Casa Legato) در توکیو؛ تجربه زندگی در لایههای تو در توی فضا
منتشر شده در مجله معماری 23Gane
در یکی از محلههای متراکم توکیو، در مجاورت خط راهآهن و میان بافت فشرده مسکونی، مجموعهای مسکونی شکل گرفته که سعی نمیکند خود را از شهر جدا کند، بلکه تلاش میکند لایههای مختلف زندگی، شهر و محیط را در هم تنیده کند. «کازا لگاتو» مجموعهای ۱۱ واحدی از آپارتمانهای مازونت است که طرح آن بر اساس یک سیستم فضایی چندلایه توسعه پیدا کرده؛ سیستمی که هستهی نورگیر، فضای اصلی سکونت، لایهی حائل و پوستهی بیرونی را مثل چهار خطِ همنوا در یک قطعه موسیقی کنار هم مینشاند.
شرایط سایت، در کنار ریل قطار و در همسایگی ساختمانهای کمارتفاع، معماری را در برابر چند چالش همزمان قرار داده است: کنترل صدا و حریم، تأمین نور و تهویه، و خلق واحدهای اجارهای که صرفاً تکرار پلان استاندارد نباشند. پاسخ معمار، نه یک بلوک آپارتمانی تکراری، بلکه سازماندهی فضایی پیچیده اما خوانا است که در آن هر واحد میتواند سبک زندگی متفاوتی را در خود جا بدهد و در عین حال، با بدنه شهری و مقیاس محله همخوان بماند.
خلاصه اطلاعات پروژه
- موقعیت: شهر توکیو، ژاپن
- کاربری: مجتمع مسکونی ۱۱ واحدی بهصورت مازونت (دو طبقه هر واحد)
- معمار: دفتر Hugo Kohno Architect Associates
- زیربنای کل تقریبی: ۱۹۶ مترمربع
- سال اتمام: ۲۰۲۵
ویژگیهای کلیدی معماری
- سیستم فضایی تودرتو با چهار لایه اصلی
طرح بر اساس ایدهی «فضاهای تو در تو» شکل گرفته؛ هستهی خالی برای عبور نور و هوا، فضای اصلی سکونت برای زندگی روزمره، لایهی حائل شامل پله و انبارها، و پوستهای که کل مجموعه را در بر میگیرد. این ساختار چندلایه، عمق فضایی و انعطاف در چیدمان داخلی را فراهم میکند. - پاسخگویی به همجواری با خط آهن و بافت متراکم
همجواری با ریل قطار، هم از نظر صوتی و هم از نظر حریم بصری چالشبرانگیز است. لایهی حائل و قرارگیری فضاهای سرویس، راهرو و پله بین فضای سکونت و جداره خارجی، نقش دیوار صوتی و بصری را بازی میکند و همزمان امکان تهویه و نورگیری کنترلشده را فراهم میسازد. - تعریف «حائل» بهعنوان فضای واسط، نه فقط مسیر تردد
در این پروژه، فضاهای میانی مثل پلهها و راهروها تبدیل به یک لایهی فعال شدهاند؛ لایهای که هم جریان حرارت، نور و صدا را تنظیم میکند و هم بهعنوان فضایی نیمهخصوصی، پیوند ملایمی میان داخل و خارج برقرار میکند. در برخی نقاط، فضای اصلی به سمت این حائل گسترش پیدا میکند و فرورفتگی و پسرفتگیهایی میسازد که کیفیت فضایی واحدها را متنوع میکند. - استفاده از فضاهای تر (حمام و سرویس) بهعنوان دیوار حریم بین واحدها
فضاهای تر بین واحدها قرار گرفتهاند تا علاوه بر کارکرد خود، نقش یک لایهی صوتی و بصری اضافه را ایفا کنند و فاصلهی روانی و فیزیکی میان ساکنان را افزایش دهند؛ راهحلی هوشمندانه برای کاهش حس «دیوار مشترک» در مجتمعهای متراکم. - نقش هستهی خالی در نورگیری، تهویه و بیان حجمی
هستهی خالی در مرکز بنا، نور و باد را به عمق واحدها هدایت میکند و همزمان، زبان معماری حجم را شکل میدهد. این شکاف عمودی، علاوه بر ارتقای کیفیت محیطی، در نما هم خوانده میشود و ساختار درونی بنا را به زبان بیرونی تبدیل میکند. - تقسیم توده به دو حجم و ایجاد گذر باریک شهری
حجم کلی به دو بلوک تقسیم شده و یک گذرگاه باریک شبیه کوچه به داخل سایت کشیده شده است. این شکاف باعث میشود حتی واحدهای میانی که معمولاً محصور و کمنور هستند، بتوانند از عناصر فضای بیرونی مثل نور، هوا و دید جانبی بهرهمند شوند و مقیاس ساختمان در کنار بافت کمارتفاعِ اطراف، کنترل شود. - پلکان بهعنوان «ابزار تنظیم محیط»، نه فقط ارتباط عمودی
پلهها تنها مسیر ارتباط عمودی نیستند؛ با تغییر مقطع، پهنا و قرارگیریشان در لایهی حائل، نقش فیلتر صوتی، نوری و حرارتی را هم بر عهده میگیرند و به تنظیم آسایش اقلیمی داخلی کمک میکنند. در برخی واحدهای مازونت، پاگردهای پله به فضاهایی شبیه الحاقیههای کوچک تبدیل شدهاند که میتوانند کارکردهای متنوعی مثل کار، مطالعه یا انبار داشته باشند.
معرفی پلتفرم ۲۳گانه
مجله معماری ۲۳گانه یک بستر تخصصی برای تحلیل پروژههای معاصر ایران و جهان است که تلاش میکند فراتر از انتشار چند تصویر، منطق فضایی، سازهای و شهری هر پروژه را برای معماران و دانشجویان قابلخواندن کند. در این پلتفرم، پروژههایی مانند «کازا لگاتو» با تمرکز بر سازمان فضایی، مصالح و رابطه با بستر شهری بازخوانی میشوند تا تبدیل به مرجع آموزشی و الهامبخش برای طراحی شوند.
در کنار محتوای تحلیلی و معرفی پروژهها، موتور جستجوی هوشمند ۲۳گانه برای دسترسی سریع به مقررات ملی ساختمان ایران توسعه داده شده است. این موتور جستجو به معماران، مهندسان و دانشجویان کمک میکند بندهای مرتبط هر مبحث را در لحظه پیدا کنند و تصمیمهای طراحی خود را همزمان با الزامات آییننامهای تطبیق دهند.
توضیحات ساختار معماری و سازماندهی فضاها
طراحی کازا لگاتو از یک پرسش ساده شروع میشود: چگونه میتوان در یک مجتمع اجارهای متراکم، به جای تکرار واحدهای استاندارد، فضاهایی با شخصیت و عمق فضایی خلق کرد؟ پاسخ، در ساختاری چندلایه است که در آن هر واحد از ترکیب چهار حلقه فضایی شکل میگیرد؛ هستهی خالی، فضای اصلی سکونت، لایهی حائل و پوستهی محافظ.
هستهی خالی در مرکز، مثل یک شفت نور و باد عمل میکند و نور طبیعی و جریان هوا را به عمق پلان میرساند. اطراف این هسته، فضای اصلی سکونت شامل نشیمن، غذاخوری و اتاقخوابها قرار گرفتهاند؛ فضاهایی که کیفیت و مقیاسشان متناسب با سبکهای مختلف زندگی تنظیم شده است. در پیرامون این حلقه، لایهی حائل شامل راهرو، پله، انبار و فضاهای تر شکل میگیرد؛ لایهای که مثل یک «کمربند میانی»، رابطهی فضای سکونت با بیرون را تنظیم و کنترل میکند.
پوستهی بیرونی، آخرین حلقه این سیستم است؛ جدارهای که از یکسو با خط راهآهن و بافت اطراف وارد گفتگو میشود و از سوی دیگر، توده را در مقیاس محله مینشاند. تقسیم حجم به دو بلوک و ایجاد گذر باریک، باعث میشود ساختمان در عین داشتن یک هویت واحد، شبیه چند خانه کوچک کنار هم خوانده شود و مقیاس انسانیتری در خیابان بسازد. سایهبانها و پیشآمدگیها نیز مرز بین طبقات پایین و بالا را تعریف کرده و حجم را از یک بلوک فشرده به ترکیبی سبکتر تبدیل میکنند.
درون واحدها، رابطه فضای اصلی با لایهی حائل ثابت نیست؛ در برخی نقاط، فضا به سمت حائل باز میشود و گوشههایی نیمهخصوصی برای نشستن، کار یا ذخیرهسازی میسازد. این انعطاف باعث میشود هر واحد بتواند با حداقل تغییر، پاسخگوی سبکهای مختلف زندگی باشد؛ از خانوادهها تا ساکنان تنها. قرار دادن حمامها و فضاهای تر بین واحدها، علاوه بر تفکیک صوتی، حریمی روانی بین ساکنان ایجاد میکند تا تجربه «دیوار مشترک» کمتر حس شود.
در واحدهای مازونتی که تا طبقه سوم امتداد دارند، پلهها نقش مهمی در شکلگیری فضا دارند. در میانه مسیر، پاگردها گسترش پیدا میکنند و به فضاهای الحاقی تبدیل میشوند؛ اتاقکهای کوچک، گوشههای مطالعه یا فضاهای ذخیرهسازی که لایههای اضافی زندگی را درون ساختار اصلی جا میدهند. از منظر بیرونی، همین گسترشها، به صورت دیوارهای بیرونزده در نما خوانده میشوند و ترکیبی پویا از پیشآمدگی و فرورفتگی را روی پوسته ایجاد میکنند.
بیوگرافی کوتاه دفتر Hugo Kohno Architect Associates
دفتر Hugo Kohno Architect Associates یک استودیوی معماری مستقر در توکیو است که بخش مهمی از کارنامه آن به پروژههای مسکونی، مجتمعهای آپارتمانی و خانههای شهری اختصاص دارد. در پروژههای این دفتر، سازماندهی فضایی چندلایه، توجه به زمینه شهری متراکم ژاپن و استفادهی دقیق از مصالحی مانند بتن و چوب، الگوی تکرارشوندهای را شکل میدهد.
این دفتر در پروژههایی مانند «کازا لگاتو» بهدنبال آن است که بین نیازهای واقعی ساکنان، محدودیتهای سایتهای کوچک و متراکم و الزامات فنی، تعادلی ظریف برقرار کند و نشان دهد که مسکن جمعی میتواند همزمان هم کارآمد و هم دارای هویت فضایی غنی باشد
جمعبندی؛ درسهای «کازا لگاتو» برای معماری مسکن جمعی
مجموعه «کازا لگاتو» نشان میدهد که حتی در سایتهای محدود و مجاور زیرساختهای پرسر و صدا، میتوان با یک سازمان فضایی هوشمند، خانههایی با حریم، نور و تهویهی مناسب ساخت. ساختار چهارلایه، حضور هستهی خالی، لایهی حائل فعال و تقسیم حجم به دو بلوک، از این مجموعه آپارتمانی، نمونهای قابلالهام برای طراحی مسکن در بافتهای متراکم شهری میسازد.
برای معماران و دانشجویان، این پروژه یادآوری میکند که فضاهای به ظاهر «فرعی» مانند پله، راهرو و انبار، میتوانند به عناصر کلیدی طراحی تبدیل شوند؛ عناصری که کیفیت صوتی، نوری و حرارتی را تنظیم میکنند و به واحدهای کوچک، عمق فضایی و امکان زندگی شخصیتر میبخشند.
سوالات متداول درباره پروژه «کازا لگاتو»
در این مجموعه، سیستم فضایی چهارلایه چه مزیتی نسبت به پلانهای آپارتمانی معمول دارد؟
سیستم چهارلایه باعث میشود فضای سکونت از چند حلقه پیدرپی عبور کند؛ از پوستهی محافظ تا لایهی حائل، سپس فضای اصلی و در نهایت هستهی خالی. این ساختار، هم عمق فضایی و کیفیت نور و تهویه را افزایش میدهد و هم امکان تنظیم حریم و شخصیسازی فضا را برای هر واحد فراهم میکند.
چطور به مسئلهی حریم و سروصدا در مجاورت خط راهآهن پاسخ داده شده است؟
لایهی حائل که شامل پلهها، راهروها، فضاهای ذخیرهسازی و فضاهای تر است، مثل یک لایهی جذبکننده بین فضای سکونت و جدارهی رو به راهآهن قرار گرفته است. این لایه، مسیر مستقیم انتقال صدا را میشکند، دید مستقیم را کنترل میکند و در عین حال، امکان تهویه و نورگیری کنترلشده را حفظ میکند.
نقش هستهی خالی در کیفیت زندگی ساکنان چیست؟
هستهی خالی، نور روز و جریان هوا را به عمق واحدها میرساند و همزمان، مرکز فضایی پروژه را تعریف میکند. این فضا با شکلدادن به مقاطع و شکافهای عمودی، ارتباط حسی بین طبقات را تقویت میکند و از یک حجم فشرده، فضایی با نفوذپذیری عمودی میسازد.
چرا در این پروژه از تکرار یکنواخت واحدها پرهیز شده است؟
هدف، خلق مجموعهای بود که بتواند سبکهای زندگی متنوع را در خود جا دهد و ساکنان در آن احساس «خانه بودن» داشته باشند، نه صرفاً سکونت در یک واحد استاندارد اجارهای. با تغییر در اتصال فضای اصلی به لایهی حائل، شکل پلهها و میزان گسترش فضاها، هر واحد شخصیت فضایی متفاوتی پیدا کرده است.
